ที่ไหนที่มีการจัดการเรียนการสอน สถานที่อบรมสั่งสอนเด็ก โดยเฉพาะสถานที่ที่สอนการอ่านเขียน ซึ่งเราจะเรียกทั่ว ๆ ไปว่าเป็นสถานศึกษา ในแต่ละยุค แต่ละสมัย แต่ละแห่ง แต่ละบ้านเมืองและแต่ละวัฒนธรรมจะเรียนสถานศึกษาเป็นชื่อต่าง ๆ ตามค่านิยมของสมัยนั้น
ในยุคแรก ๆ ของอิสลาม แน่นอนจะต้องอ้างอิงวัฒนธรรมของคนอาหรับในคาบสมุทรอาราเบียในสมัยนั้น สถานศึกษาจึงเรียกชื่อเป็นภาษาอาหรับว่า "กุ๊ตต๊าบ(كُتَّابٌ)"
เป้าหมายที่ท่านนบีมุฮำมัดที่ถูกแต่งตั้งให้เป็นนบีหรือเราะซูลก็เพื่อสอนและขัดเกลาจิตมนุษย์ให้คิด รู้สึกและปฏิบัตตามแนวทางการดำเนินชีวิตบนแนวตามวัตถุประสงค์ที่สร้างมนุษย์ขึ้นมา และวิธีการสอนของท่านนบี(ศ็อลฯ)ก็ใช้วิธีการง่าย ๆ และทุกคนก็สามารถนำมาใช้ได้จนถึงทุกวันนี้ คือ การบอกต่อๆทั้งในที่ลับตาคนหรือบรรยายและอภิปรายในที่แจ้ง เช่น ครั้งหนึ่งในช่วงแรก ๆ ที่ท่านนบี(ศ็อลฯ)รับหน้าที่นี้ ท่านชวนผู้คนที่ศรัทธาในความซื่อสัตย์ของท่านมารวมตัวชุมนุมกัน ณ เนินเขาศอฟา และท่านก็ได้บอกข่าวดี บอกให้เห็นแนวทางที่จะนำสู่ความสว่าง หลีกหนีความมืดมนต์ที่อับเฉา นอกจากวิธีการนี้แล้ว เมื่อมีคนมาศรัทธามาก ๆ และพร้อมที่เรียนรู้คำสั่งสอนจากท่าน ก็ต้องสถานที่สอน อย่างเช่นท่านเคยรวมกลุ่มสอนกันที่ ดารุลอัรกอม ของบุตรอะบูอัรกอม เป็นต้น
แน่นอนเมื่อก่อนนั้นไม่มีโรงเรียน ไม่มีวิทยาลัย ไม่มีมหาวิทยาลัย และสถานศึกษาสมัยนั้นเขาเรียกว่าอะไร
กุ๊ตต๊าบ كُتَّاب คือ สถานศึกษาในสมัยนั้น และว่ากันว่า กุ๊ตต๊าบนี้มีก่อนแล้วในสมัยก่อนหน้าท่านนบี(ศ็อลฯ) ลักษณะของกุ๊ตตาบ คือ นักเรียนจะนั่งขัดสมาธิรวมกลุ่มเรียนต่อหน้าครู โดยมีเสื่อ(หรือที่รองนั่ง)ปูไว้ และโต๊ะครูหรือครูก็นั่งบนเก้าอี้หรือเตียงหรือสถานที่ที่สูงกว่า เป้าหมายแรกๆของกุ๊ตต๊าบนี้ คือ เรียนเขียนและอ่านหนังสือ
ก่อนหน้าที่ท่านนบี(ศ็อลฯ)จะมาเผยแผ่ศาสนาอิสลามนั้น กุ๊ตต๊าบนี้มีก่อนแล้ว บรรดาคนเผ่ากุร็อยชที่เก่ง ๆ มีฐานะจะร่ำเรียนกัน อย่างเช่น ซุฟยาน อิบนุ อุมัยยะฮฺ เป็นต้น แต่จำนวนผู้เรียนในสมัยนั้นมีน้อยมาก กุ๊ตตาบ(โรงเรียน)ที่ว่านี้ก็เลยน้อย ว่ากันว่าในสมัยนั้นทั้งเมืองมักกะฮฺ มีผู้อ่านออกเขียนได้เพียง 17 คนเท่านั้น
ครั้งเมื่อท่านนบีมุฮำมัด(ศ็อลฯ)มาสอนศาสนา มาอ่านอัลกุรอานให้ฟัง มาพูด มากล่าวที่เป็นคำสอนที่หรือที่เราเรียกว่า หะดีษ ความจำเป็นในการอ่านเขียนย่อมมีมากขึ้น และถ้าผู้ใดรายงานหะดีษแล้วอ่านเขียนไม่ได้ ความน่าเชื่อถือก็จะลดลง ก็เลยทำให้สถานศึกษาที่เรียกว่า กุ๊ตต๊าบ นี้แผ่ขยายหรือเพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็ว
แรกๆ การเรียการสอนของกุ๊ตต๊าบจะเป็นเรื่องให้อ่านออกเขียนได้เท่านั้น แต่พอในยุคอิสลามเผยแพร่แล้ว หลักสูตรในกุ๊ตต๊าบก็เปลี่ยนไปจากเดิม เดิมเป็นเพียงให้อ่านออกเขียนได้อย่างเดียว แต่ตอนหลังเป็นกุ๊ตต๊าบที่เป็นสถานศึกษาอิสลามและหลักสูตรของกุ๊ตต๊าบจะประกอบด้วย การอ่าน การท่องอัลกุรอาน จะเป็นการท่องหมดทั้งเล่มหรือบางส่วนก็แล้วแต่ความสามารถของแต่ละคน เมื่อมีการเรียนอ่านเขียนแล้ววะชาหนึ่งที่จำเป็นก็คือวิชาภาษาอาหรับซึ่งนับว่าเป็นวิชาสื่อ(علم آلة) นอกจากวิชาภาษาอาหรับแล้วอีกวิชาหนึ่งที่พวกเขาให้มีการเรียนการสอนด้วย คือ วิชาเลขคณิต
ผมไม่เคยรู้เรื่องระบบปอเนาะบ้านเราเท่าไร แม้ผมจะเกิดในปอเนาะก็ตาม เพราะช่วงที่ผมเกิดนั้นปอเนาะบ้านผมพัฒนาเป็นกึงโรงเรียนแล้ว แต่จะอย่างไรก็ตามเท่าที่ฟังจากคนเขาเล่า หลักสูตรที่ผมกล่าวมาข้างบนก็ไม่ต่างอะไรกับปอเนาะบ้านเรา ลักณะการเรียนหรือสภาพสถานศึกษาก็เป็นเช่นเดียวกันกับปอเนาะ ถึงว่า คนอาหรับบางคนเมื่อมาเห็นสภาพปอเนาะบ้านเราแล้วเขาเรียกว่า กุ๊ตต๊าบ
แม้ปอเนาะจะเป็นกุ๊ตต๊าบ เป็นสถานศึกษาที่โบราณ แต่ก็ผมไม่เคยปฎิเสธเลยว่า บางอย่าง บางวิชา ระบบปอเนาะเป็นระบบที่ดีที่สุดในเรื่องนั้น
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น