วันนี้ขอพูดถึงอดีตนิดหน่อย .
เมื่อครั้งที่ผมเรียนอยู่ปีสุดท้ายของหลักสูตร B.Ed. in Science(Physics), King Saud University, Riyadh ประเทศซาอุดิอาราเบีย ก็ต้องออกไปฝึกสอนเหมือนทุกคนที่เรียนหลักสูตรศึกษาศาสตร์ ผมเลือกสอนในโรงเรียนเล็กๆ แห่งหนึ่งใกล้ๆกับมหาวิทยาลัย เพราะสะดวกในการเดินทางและไม่ยุ่งยากเหมือนโรงเรียนใหญ่ ที่สำคัญผมอยากเรียนรู้ระบบโรงเรียนของเขาทั้งระบบด้วย
ผมสอนวิชาวิทยาศาสตร์ชั้น ม 1 นักเรียนในชั้นที่ผมสอนก็คล้าย ๆ กับนักเรียนชั้นอื่นๆ เป็นลักษณะของเด็กซาอุฯ ซน ดื้อ ต้องใช้พลังอย่างมากที่จะทำให้สนใจในบทเรียนที่เราสอน แต่ข้อดีของเขา คือ ไม่เป็นนักเรียนแบบอะไรก็ได้เหมือนเด็กไทย จะมีเสนอข้อคิดเห็นตลอด ถ้าถามอะไรพวกเขาจะแย่งตอบ ถูกบ้าง ผิดบ้าง แม้แต่เด็กที่ไม่เคยสนใจเรียนก็จะยกมือขอตอบ เลยทำให้การเรียนการสอนบรรลุจุดประสงค์ไม่ยากนัก
วันหนึ่ง... ผมสอนในหัวข้อสัตว์ที่มีกระดูกสันหลังและสัตว์เลี้ยงลูกด้วยน้ำนม เป็นเรื่องยากมากเลยที่จะบอกชื่อสัตว์ต่างๆ ในให้พวกเขาที่อยู่ท่ามกลางทะเลทราย นึกภาพตามที่เราพูดถึง(แถมต้องเรียกชื่อสัตว์ต่างๆเหล่านั้นด้วยภาษาอาหรับด้วยยิ่งทำให้ผู้สอนมีปัญหามากขึ้น) ก็เลยให้งานพวกเขาทำโดยให้พวกเขาไปรวบรวมภาพสัตว์ต่างๆ แล้วมาแยกว่าอันไหนคือสัตว์เลี้ยงลูกด้วยน้ำนม อันไหนคือสัตว์ที่มีกระดูกสันหลัง และอันไหนที่ไม่ใช่ทั้งสอง..
แต่อาจเป็นด้วยสาเหตุที่พวกเขาไม่อยากทำงานหรืออย่างไรนั้นไม่อาจรู้ได้ พวกเขาไปฟ้องครูสอนศาสนาผมว่าสั่งให้พวกเขาหารูปสัตว์ ครูสอนศาสนาก็เรียกผมไปคุยบอกว่าทำแบบนั้นไม่ได้มันผิดศาสนา.. เขาอาจจะมองว่าผมไม่ใช่คนอาหรับ อาจจะไม่เข้าใจศาสนาดี อาจทำอะไรที่ไม่ถูกต้องไปบ้าง แต่จริงๆแล้วเรื่องการใช้สื่อลักษณะนี้ผมรู้ดีว่าอย่างไรได้และอย่างไรไม่ได้ผมก็บอกครูท่านนั้น(ซึ่งไม่ได้เป็นคนแก่หรือคนตาบอดอย่างที่บางคนเขาว่า) ....
ถ้าอยู่เมืองไทยผมสามารถพานักเรียนไปดูได้ไม่ยากนัก (คุยไปงั้นเอง)...
ถ้าที่นี้(ซาอุฯ) มีสวนสัตว์ดีๆ ก็จะพานักเรียนไปดู (แต่เป็นไปได้ยาก)...
และอย่างพวกปลาวาฬ ปลาโลมา เราจะให้เด็กไปดูที่ไหนเราจำเป็นต้องใช้สื่อ ช่วยให้เด็กเข้าใจ .....
ทำไมครูสอนศาสนาท่านนั้นบอกการนำรูปภาพมาผิดศาสนา ผมก็ศึกษาได้ดังนี้ครับ
ท่านนบีมุฮำมัด(ศอลฯ) ได้กล่าวในตอนหนึ่งว่า
كُلُّ مُصَوِّرٍ فِي النَّارِ يَجْعَلُ لَهُ بِكُلِّ صُورَةٍ صَوَّرَهَا نَفْسًا فَتُعَذِّبُهُ فِي جَهَنَّمَ
ความว่า : ผู้สร้างรูปทุกคนตกนรก และรูปที่เขาสร้างขึ้นมานั้นจะถูกใส่วิญญาณ และถูกทรมานในนรก (มุสลิม 2110)
และมีรายงานอีกว่าท่านนบี(ศ็อลฯ) ห้ามมีรูปในบ้าน และห้ามสร้างรูปด้วย และท่านใช้ให้อุมะร์ อิบนุ อัล-ค็อฏฏอบ(รอฎีฯ) ล้างรูปให้หมดที่อยู่ที่กะอฺบะฮฺ และจะไม่เข้าบ้านจนกว่าบ้านนั้นจะลบล้างรูปให้หมดจากบ้าน (รายงานโดย อะฮฺหมัด)
จากทั้งสองหะดีษ เป็นที่ชัดเจนว่า อิสลามห้ามการสร้างและการมีรูป
อุลามาอฺหรือผู้รู้ในอิสลามได้ให้ความเห็นเกี่ยวกับคำว่า صورة (รูป) ออกเป็นสองลักษณะ
1. หมายถึง รูปปั้น อันนี้อุลามาอฺส่วนใหญ่ให้ความเห็นว่า ถ้าเป็นรูปคนหรือสัตว์ เป็นสิ่งที่ห้าม ไม่ให้สร้างและไม่ให้มี เว้นแต่ รูปที่เป็นของเด็กเล่น เพราะมีรายงานว่า ครั้งหนึ่งท่านหญิงอาอิชะห์ภรรยาท่านนบีได้เล่นกับหลานและมีของเล่นที่เป็นรูปม้าที่มีปีก นบีเห็นนบีก็ไม่ได้ว่าอะไร ส่วนรูปปั้นที่เป็นรูปอื่นๆ ที่ไม่ใช่รูปสัตว์หรือรูปคนสามารถมีได้
2. หมายถึง รูปภาพ ถ้าเป็นรูปภาพที่ไม่ใช่ภาพคนและสัตว์ สามารถสร้างและมีได้ ส่วนรูปภาพที่เป็นภาพคนหรือสัตว์ อุลามาอฺยังมีความเห็นที่แตกต่าง โดยเฉพาะรูปภาพที่ไม่ใช่ภาพวาดแต่เป็นภาพถ่าย อุลามาอฺบางท่านให้ความเห็นว่าไม่ได้เป็นภาพที่เกิดขึ้นจากการสร้างหรือการวาดจากฝีมือมนุษย์ก็คล้ายกับภาพที่เกิดขึ้นบนกระจกเงา เพียงแต่ว่าภาพถ่ายนั้นจะติดที่กระดาษ ฉะนั้นการมีและการใช้ภาพลักษณะนี้อนุโลมให้ใช้ได้ ส่วนภาพที่เกิดจากการวาดจัดอยู่ในกรณีเดียวกับรูปปั้นตามข้อที่ 1 จะสร้างและมีไม่ได้
อย่างที่กล่าวมาข้าต้น บางครั้งครูจำเป็นต้องใช้รูปคนหรือสัตว์เพื่อสร้างความเข้าใจแก่เด็กให้ดียิ่งขึ้น(ตามหลักทฤษฎีของเกสตอลท์) และบางครั้งใช้การบรรยายหรือบอกเล่าอย่างเดียวนักเรียนไม่สามารถที่จะเข้าใจอย่างถูกต้องได้ หรือถ้าไม่สามารถให้เด็กไปสัมผัสของจริงได้ ครูจำเป็นต้องใช้โมเดลหรือรูปช่วยในการสอน เมื่อเป็นเช่นนี้ก็เกิดคำถามเปิดขึ้นจะใช้รูปปั้นหรือรูปเป็นสื่อการเรียนการสอนได้ไหม
- รูปปั้นที่รูปสัตว์หรือรูปคนเต็มตัวหรือครึ่งตัวที่จะตั้งแสดงไว้ในบ้านหรือในห้องนั้นไม่ได้เด็ดขาด แต่ถ้ามีเพื่อการศึกษา เช่น จะอธิบายโครงสร้างของคนหรือสัตว์ ทั้งภายนอกและภายใน สำหรับนักเรียนนักศึกษาบางสาขาวิชา อาจจะมีได้แต่ไม่ควรเป็นรูปเต็มตัว
- รูปภาพ ควรใช้ภาพถ่ายที่ถ่ายจากตัวจริง แต่ถ้าจำเป็นต้องใช้ภาพวาดไม่ควรเป็นรูปเต็มตัว อุลามาอฺบางท่านอนุโลมให้ใช้ในลักษณะนี้ได้ ผมได้อ่านหนังสือของ เชคอับดุลมาญีด อัล-ซันดานี ซึ่งเป็นที่รู้จักว่าท่านเป็นผู้เคร่งศาสนาผู้หนึ่งและมีแนวคิดเป็นวิทยาศาสตร์ที่ทันสมัยที่วางอยู่บนพื้นฐานอัลกุรอาน ในหนังสือของท่านถ้ามีรูปสัตว์จะมีเส้นขีดฆ่าเพื่อให้เห็นรูปที่ไม่เต็มตัว
วันหลังผมจะกล่าวถึงเจตนารมณ์ของการห้ามรูปต่างๆ เหล่านี้
ถ้วยฟุตบอลที่แย่งชิงกัน
ได้ไปแล้วไม่บูชาก็เหมือนบูชา
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น