การศึกษาและจิตวิทยาในซูเราะฮฺยูซุฟ (4) model และการเรียนรู้โดยการสังเกต

 

 

نَحْنُ نَقُصُّ عَلَيْكَ أَحْسَنَ الْقَصَصِ بِمَا أَوْحَيْنَا إِلَيْكَ هَٰذَا الْقُرْآنَ وَإِن كُنتَ مِن قَبْلِهِ لَمِنَ الْغَافِلِينَ (3)

ความว่า :

3. เราจะเล่าเรื่องราวที่ดียิ่งแก่เจ้า ตามที่เราได้วะฮีอัลกุรอานนี้แก่เจ้า และหากว่าก่อนหน้านี้เจ้าอยู่ในหมู่ผู้ไม่รู้เรื่องราว

        เมื่อเราอ่านอัลกุรอานตั้งแต่บทหรือซูเราะฮฺแรกๆ เราจะพบได้อัลลอฮฺนำเสนอเรื่องราวของบุคคลยุคต่าง ๆ มากมาย อย่างซูเราะฮฺที่ 2 ที่มีชื่อ อัลบะเกาะเราะฮฺ ที่แปลว่า "วัวตัวเมีย" ก็เป็นเรื่องราวของนบีมูซา(หรือโมเสส) การเหตุการฆ่าวัวตัวเมียเพื่อสืบสวนคดีในกลุ่มของคนยิว และในแต่ละเรื่องราวที่อัลลอฮฺได้เล่ามาในอัลกุรอานนั้น เป็นบทบัญญัติและเป็นแบบอย่างหรือแม่แบบ(Model)แก่คนยุคหลัง 

        อัลเบิรต์  แบนดูรา (1925 - 2021) เสนอว่า สิ่งหนึ่งที่ทำให้มนุษย์เกิดการเรียนรู้คือการสังเกตแม่แบบ(Model) แล้วเลียนแบบแม่แบบนั้นเป็นพฤติกรรมใหม่สำหรับเขา ถึงกระนั้นก็ตามไม่ได้หมายความว่ามนุษย์จะแสดงทุกอย่างที่แม่แบบแสดงออกมา แต่จะขึ้นกับผลกรรมที่แม่แบบได้รับจากการกระทำนั้นและกระบวนการทางปัญญาของผู้เรียน ดังนั้นองค์ประกอบของการเรียนรู้แบนดุราเสนอว่ามี 3  ประการ คือ 

1. แม่แบบในรูปพฤติกรรมต่างๆ(Behavioral Model)
2. ผลกรรมจากพฤติกรรมของแม่แบบที่แม่แบบได้รับ (Consequences of the Modeled Behavior)
3. กระบวนการทางปัญญาของผู้เรียน(Learner's Cognitive Process)

แม่แบบ(Model)

  แม่แบบหรือต้นแบบ(Model) คือ ผู้ซึ่งมีลักษณะพฤติกรรมควรค่าแก่การเป็นแบบอย่างให้กับผู้อื่น บางครั้งจะในรูปของสัตว์อย่างในกรณีที่เกิดขึ้นกับลูกของนบีอาดัม และหน้าที่พื้นฐานของแม่แบบคือถ่ายทอดสารสนเทศหรือความรู้แก่ผู้สังเกต อัลลอฮฺได้ส่งอีกามาเป็นแม่แบบถ่ายทอดวิธีการจัดการกับศพให้แก่กอบิลลูกนบีอาดัมที่สังเกตอยู่ 

        แม่แบบสามารถทำหน้าที่ใดหน้าที่หนึ่งต่อไปนี้

• แม่แบบเป็นตัวชีแนะพฤติกรรมแก่ผู้สังเกต 
• แม่แบบทำหน้าที่ขัดขวางหรือส่งเสริมให้ผู้สังเกตปฎิบัติในพฤติกรรมใดพฤติกรรมหนึ่ง ขึ้นอยู่กับผลกรรมหรือผลที่แม่แบบที่เคยแสดงพฤติกรรมนั้นแล้วผลที่เขาได้เป็นอย่างไร
• แม่แบบเป็นสื่อถ่ายทอดวัฒนธรรม แม่แบบสามารถเป็นสื่อสำคัญในกระบวนการสังคมไร้พรมแดน ทั้งทางภาษา ขนบธรรมเนียม ประเพณี การศึกษา และพฤติกรรมทางสังคมอื่นๆ

ประเภทของแม่แบบ

        แม่แบบมีอยู่ 3 ประเภท คือ

            1. แม่แบบมีชีวิต(Live Model) ได้แก่บุคคลในครอบครัว ครู เพื่อนหรือผู้คนทั่วไปที่ผู้สังเกตพบปะและเห็นเขาเป็นประจำ และแม่แบบในลักษณะนี้อัลลอฮฺได้บัญญัติไว้ว่า

 لَّقَدۡ كَانَ لَكُمۡ فِي رَسُولِ ٱللَّهِ أُسۡوَةٌ حَسَنَةٞ
لِّمَن كَانَ يَرۡجُواْ ٱللَّهَ وَٱلۡيَوۡمَ ٱلۡأٓخِرَ وَذَكَرَ ٱللَّهَ كَثِيرٗا ٢١ 

            ความว่า : โดยแน่นอน ในเราะซูล(ศาสนทูต)ของอัลลอฮฺมีแบบฉบับอันดีงามสำหรับพวกเจ้าแล้ว สำหรับผู้ที่หวัง (จะพบ) อัลลอฮฺและวันปรโลกและรำลึกถึงอัลลอฮฺอย่างมาก (อัลอะหฺซาบ 33:21) 

            ท่านนบีมุฮำมัด(ศ็อลฯ)ได้กล่าวว่า 

وصَلُّوا كما رَأَيْتُمُونِي أُصَلِّي

                    ความว่า : พวกเจ้าจงละหมาดอย่างที่พวกเจ้าเห็นฉันละหมาด (อัลบุคอรีย์ 6008)

قُلۡ  إِن  كُنتُمۡ  تُحِبُّونَ  ٱللَّهَ  فَٱتَّبِعُونِي  يُحۡبِبۡكُمُ  ٱللَّهُ 

 وَيَغۡفِرۡ  لَكُمۡ  ذُنُوبَكُمۡۚ  وَٱللَّهُ  غَفُورٞ  رَّحِيمٞ   ٣١

                    ความว่า : 31. จงกล่าวเถิด(มุฮัมมัด) ว่า หากพวกท่านรักอัลลอฮฺ ก็จงปฏิบัติตามฉัน อัลลอฮฺก็จะทรงรักพวกท่าน และจะทรงอภัยให้แก่พวกท่านซึ่งโทษทั้งหลายของพวกท่าน และอัลลอฮฺนั้นเป็นผู้ทรงอภัยโทษ ผู้ทรงเมตตาเสมอ (อาลาอิมรอน 3/31)

            2. แม่แบบสัญลักษณ์(Symbolic Model) แม่แบบทีเป็นสื่อต่างๆ ทั้งทีเป็นรูปภาพ ภาพยนตร์ วิดิโอ โทรทัศน์ หนังสือ นวนิยาย เรื่องเล่าต่างๆ เป็นต้น 

                   ในอัลกุรอานอัลลอฮฺได้ตรัสถึงเรื่องราวต่างๆในอดีตเพื่อเป็นอุทาหรณ์และบทเรียนแก่ชนรุ่นหลัง และพระองค์ได้ตรัสในตอนท้ายของยูซุฟนี้ว่า 

 لَقَدۡ كَانَ فِي قَصَصِهِمۡ عِبۡرَةٞ لِّأُوْلِي ٱلۡأَلۡبَٰبِۗ مَا كَانَ حَدِيثٗا يُفۡتَرَىٰ

وَلَٰكِن تَصۡدِيقَ ٱلَّذِي بَيۡنَ يَدَيۡهِ وَتَفۡصِيلَ كُلِّ شَيۡءٖ وَهُدٗى وَرَحۡمَةٗ لِّقَوۡمٖ يُؤۡمِنُونَ ١١١ 

                ความว่า : โดยแน่นอนยิ่ง ในเรื่องราวของพวกเขา เป็นบทเรียนสำหรับบรรดาผู้มีสติปัญญา มิใช่เป็นเรื่องราวที่ถูกปั้นแต่งขึ้น แต่ว่าเป็นการยืนยันความจริงที่อยู่ต่อหน้าเขา และเป็นการแจกแจงทุกสิ่งทุกอย่าง และเป็นการชี้ทางที่ถูกต้อง และเป็นการเมตตาแก่หมู่ชนผู้ศรัทธา (ยูซุฟ 12/111)

            3. แม่แบบในรูแบบคำสอน(Verbal Description or Instruction) เป็นแม่แบบที่เป็นคำพูดหรือการบอกทางวาจา หรือเป็นคำสอนด้วยภาษาเขียน เช่น ชุดคู่มือการทำงาน คำอธิบายในการประกอบชิ้นส่วนต่างๆ  

  
        ในอายะฮฺที่ 3 ของซุเราะฮฺนี้(ตามที่ได้ยกมาข้างบน) อัลลอฮฺทรงตรัสว่าพระองค์จะเล่าเรื่องราวของนบียูซุฟที่พวกคนอาหรับอาจเคยได้ยินมากก่อน อาจได้ยินมาแบบผิด ๆ ถูก ๆ เพราะคนอาหรับในตอนนั้นมีน้อยคนมาก(บางรายงานว่ามีแค่ 17 คนเท่านั้น)ที่อาจออกเขีนได้ และเรื่องราวต่าง  ๆ ที่ยกมาเป็นเรื่องจริงและเป็นบทเรียนแบบอย่างแก่คนรุ่นหลัง

        ดังนั้น ในการเรียนการสอนการเล่านิทานของครู ไม่ใช่เป็นเรื่องดึงดูดความสนใจแก่เด็ก ให้เด็กสนใจครู สนใจสิ่งครูเล่า และสนใจบทเรียนที่ครูจะสอน ในเวลาเดียวกันนิทานหรือเรื่องราวที่ครูเล่าให้เด็กฟังนั้นสามารถเป็นแบบอย่างหรือ Model แก่เด็ก สอนเด็กในเรื่องนั้น ๆ ได้